Omgaan met levend verlies
Op de informatiedag Zorg en leven in balans sprak coach en rouwbegeleider Esther van Dinteren over het thema Levend Verlies.
Esther van Dinteren tijdens de middag workshop 'Omgaan met levend verlies'
Wat is levend verlies?
Levend verlies gaat om chronische rouw en doet zich voor als je ouder bent van een kind met een beperking. Levend verlies blijft een leven lang bestaan. Het komt en gaat vaak in golven en kan je overvallen op momenten dat je het niet verwacht. Bijvoorbeeld als een ander kind in dezelfde leeftijd een ontwikkelingsstap maakt die je je eigen kind zo snel nog niet ziet doen: met de fiets naar school gaan, zelfstandig wonen, gaan studeren, verkering krijgen…
Juist als er iets aan de hand is met je kind, gebeurt het vaak dat ouders de pijn die dat doet noodgedwongen ‘parkeren’. Er is gewoon geen tijd en gelegenheid voor. Na de diagnose volgt vrijwel meteen de drukte van allerlei onderzoeken en behandelingen die vaak ook nog eens jaren duren. Dat kost niet alleen heel veel tijd maar ook veel energie. Alle aandacht gaat uit naar je kind en is er op gericht hoe je hem of haar het best kunt begeleiden. En als ouder kom je nauwelijks toe aan het voelen van je eigen verlies en verdriet.
Levend verlies wordt vaak niet (h)erkend
De meeste mensen zien jouw verdriet niet als rouw. Ze verwachten dat je het ‘verwerkt’. Dat je je aanpast aan de situatie. Soms zeggen ze dat je je er nu wel eens overheen mag zetten. Bovendien heb je zelf vaak ook niet in de gaten dat je een rouwproces doormaakt. Je vindt dat je jezelf niet verdrietig mag voelen. Want dan lijkt het alsof je je kind tekort doet, alsof je hem of haar niet goed genoeg vindt, je niet genoeg van je kind houdt. Maar je verdriet zegt niets over de liefde die je voor je kind voelt. Het kan allemaal tegelijk en naast elkaar bestaan: de liefde voor je kind, het verdriet over de beperking waar hij mee te dealen heeft én het verdriet over het verlies van je eigen dromen en verwachtingen. Want als ouder verlies je vaak ook een deel van jezelf: je werk, je relatie, je sociale leven, je aandacht voor je andere kinderen.
Levend verlies is een normale rouwreactie
De emoties die bij levend verlies naar buiten kunnen komen zijn heel divers. Denk aan gevoelens van verdriet, angst, schuld, boosheid, agressie, wanhoop en eenzaamheid. Ook piekeren, niet goed kunnen concentreren, gejaagdheid, vermoeidheid, slecht slapen en je terugtrekken uit sociale contacten zijn normale reacties op verlies en verdriet. Zelfs boosheid en agressie zijn normale, instinctieve reacties op pijn. Denk maar eens aan de reactie van een kind dat zijn voet stoot aan de tafel: stoute tafel!
Beschouw je emoties als een kompas
Emoties kun je zien als een soort signaleringssysteem. Dit systeem is in miljoenen jaren geëvolueerd om ons te helpen overleven. Emoties maken duidelijk dat er iets aan de hand is dat belangrijk is voor ons welzijn, en duwen ons in een bepaalde richting. Gevoelens werken dus als een soort kompas. Zo zet angst je aan om uit een situatie te ontsnappen, maakt blijheid dat je je openstelt en boosheid dat je je voor je behoeften opkomt. Verdriet dwingt je tot stilstaan bij een verlies, steun zoeken en doen wat je op dat moment nodig hebt.
Luisteren naar je emoties is makkelijker gezegd dan gedaan. We zijn namelijk allemaal geneigd onze emoties te onderdrukken. Voelen we verdriet, dan doen we instinctief van alles om dat weg te stoppen: we zoeken afleiding of beuren onszelf op. Het lastige van emoties is dat je ze kunt vergelijken met een telefoon: ze stoppen niet met rinkelen totdat jij opneemt. Ze blijven terugkomen en aandacht vragen, totdat jij naar ze luistert.
Esther van Dinteren tijdens de ochtend workshop 'Omgaan met levend verlies'
Sta stil bij je verlies en zoek steun
Hoe doe je dat dan? Daar bestaat helaas geen quick fix voor. De enige manier is leren hoe je ruimte maakt voor je pijn. Dat klinkt misschien wat vaag, maar het gaat om stilstaan bij je verlies en je verdriet toelaten, verduren en accepteren.
De steun van anderen is daarbij onmisbaar. Van familieleden, vrienden maar bijvoorbeeld ook van andere ouders in een vergelijkbare situatie. Het biedt veel troost als je je verdriet kunt delen en er erkenning voor krijgt.
Tot slot
Rouw gaat niet om verwerken van verdriet, maar om te leren leven met je verlies. Je moet je dus leren aanpassen aan dat wat je overkomen is. Dat vergt zogenaamde rouwarbeid: een zware fysieke en psychische belasting.
Oefening: Ruimte maken voor je verlies
Een oefening die je kan helpen is de volgende:
Stap 1: sta stil bij je verlies
Pak een groot vel papier. Schrijf, schilder, teken of plak een overzicht van alles wat er veranderd is in je leven. Van welke illusies en dromen heb je afscheid genomen? Wat heb je verloren? Wat is er veranderd aan je relaties, je sociale leven, wie ben je kwijtgeraakt? Wat is er veranderd aan je werk, je financiën? Wat kan niet meer?
Als je het lastig vindt, kijk dan eens naar het overzicht van verschillende levensgebieden hieronder:
Overzicht van levensgebieden
Stap 2: zoek steun
Bespreek je overzicht eens met mensen die je dierbaar zijn. Bijvoorbeeld je partner of een goede vriend. Zodat zij ook weten wat je doormaakt en waar je zoveel verdriet over hebt.
Nuttige sites
- Podcastserie over levend verlies
In deze podcastserie spreken Minke Verdonk en Edith Raap met ouders over hun ervaringen van levend verlies en de manier waarop zij daarmee omgaan. Ook praten ze met (zorg)professionals en naasten over hoe zij in aanraking komen met levend verlies en hoe zij ouders kunnen ondersteunen. In elke aflevering proberen ze een specifiek aspect van de ervaring(en) te belichten.
- Begeleiding thuis bij levensvragen, rouw en verlies (tot 23 jaar)
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) verleent subsidie voor begeleiding aan gezinnen die te maken hebben met een kind (tot 23 jaar) met een intensieve zorgvraag.
- Geestelijke verzorging bij levensvragen, rouw en verlies (ouder dan 23 jaar)
Voor volwassenen die ongeneeslijk ziek of zeer kwetsbaar zijn én voor hun naasten worden een aantal gesprekken vergoed via een Centrum voor Levensvragen. Neem contact op met een van de centra voor levensvragen over de mogelijkheden bij u in de buurt.
Presentatie
Informatiedag Zorg en leven in balans, published on 7 Nov 2024
